Δίχως άλλα λόγια...

Πανορθόδοξη Σύνοδος και Εθνικές Εκκλησίες

Η Πεντηκοστή (ή Κάθοδος του Αγίου Πνεύματος) από το Ευαγγέλιο του Ραμπουλά (586),

ή της Απαμείας, συριακό χειρόγραφο τετραβάγγελο, folio 14 verso.

Η περγαμηνή φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη των Μεδίκων, Φλωρεντία.

H Ορθοδοξία δεν μπορεί να είναι η συνάρτηση του lobbying εθνικών εκκλησιών, αλλά η ενότητα εν Αγίω Πνεύματι όλων επί το αυτό.

Η Πρωτοβουλία μας από τη σύστασή της αντιτάχθηκε στη διαστρέβλωση της Χριστιανικής πίστης και της Ορθόδοξης παράδοσης με σκοπό της εξυπηρέτηση εθνικιστικών ιδεολογιών. Γι΄ αυτό παρακολουθούμε με ιδιαίτερη ανησυχία τις πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με την απόφαση Ορθοδόξων εκκλησιών να μη συμμετάσχουν στην προγραμματισμένη Αγία και Μεγάλη Σύνοδο.

Είναι φυσικό και θεμιτό να υπάρχουν διαφωνίες μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας σε επιμέρους ζητήματα. Η Εκκλησία είναι ζωντανή και τα μέλη της είμαστε άνθρωποι, με τις αδυναμίες και τις φιλοδοξίες μας, αλλά και τις εμπειρίες και τους προβληματισμούς μας. Κανένα ανθρώπινο έργο δεν είναι τέλειο, αλλά όλα τα πληρεί το Πνεύμα το Άγιο. 

Ως Πρωτοβουλία Χριστιανών κατά του Εθνοφυλετισμού, Νεοφασισμού, Νεοναζισμού, έχουμε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αντιταχθούμε σε λογικές που δεν συνάδουν με το συνοδικό ήθος και το πολίτευμα της Εκκλησίας. Ως λαϊκά της μέλη, επί το πλείστον, θα επιθυμούσαμε να είχαμε τη δυνατότητα για πιο έγκαιρη και πληρέστερη ενημέρωση και μεγαλύτερη συμμετοχή της βάσης της Εκκλησίας. 

Στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης συμμετοχής είναι η σκέψη, η έγνοια και η προσευχή μας - και ασφαλώς μας φαίνεται αδιανόητη κάθε αποχή από ένα τόσο μεγάλης σημασίας γεγονός στη ζωή της Εκκλησίας.

Είναι φυσικό οι οπτικές γωνίες των ανθρώπων να διαφέρουν ώς ένα βαθμό, καθώς άλλωστε διαφέρουν και οι εμπειρίες μας, μέσα στη μεταβλητή της ιστορίας, τη θαυμαστή ποικιλότητα του κόσμου, και το διαρκή πνευματικό μόχθο, την προσωπική πορεία του καθενός. 

Ωστόσο, το Πνεύμα το Άγιο "εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσεν". Για όσους πιστεύουμε ότι ο Θεός είναι άχρονος και αεί παρών, για όσους επιζητούμε την αγιοπνευματική ενότητα μακριά από τον πύργο της Βαβέλ που μάταια επιχείρησε να κατασκευάσει ο ανθρώπινος εγωισμός, κάθε διαφορά οπτικής ή και διαφωνία επιλύεται μέσα σε πνεύμα ενότητας και αγάπης. Η Σύνοδος δεν συνέρχεται επειδή έχουμε λύσει όλα τα προβλήματά μας, αλλά ακριβώς επειδή υπάρχουν προβλήματα που πρέπει να συζητηθούν. Αυτή είναι η συνοδική παράδοση της Ορθόδοξης εκκλησίας.

Η χρονική συγκυρία της απόφασης μερικών Ορθοδόξων εκκλησιών να μη συμμετάσχουν στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο εγείρει ερωτηματικά. Οι προκαθήμενοι των εκκλησιών αυτών υπέγραψαν τα κείμενα που θα συζητηθούν στη Σύνοδο, για την οποία τώρα εκφράζουν διαφωνίες.

Σε κάθε περίπτωση ελπίζουμε, ευχόμαστε και προσευχόμαστε για την επιτυχή έκβαση της Συνόδου, που θα φέρει μια υγιή κινητικότητα, θα βγάλει την Ορθοδοξία από ένα τέλμα με λιμνάζοντα νερά, θα οικοδομήσει ξανά έναν τρόπο επικοινωνίας και συνεννόησης στο πλαίσιο της ενότητας της Εκκλησίας και θα επιτρέψει στην Εκκλησία να συναντηθεί με τον σύγχρονο κόσμο. Η Ορθόδοξη μαρτυρία έχει πολλά να προσφέρει στον κόσμο του σήμερα, λόγω της αδιάκοπης και ζωντανής εκκλησιαστικής παράδοσης, που καμία σχέση δεν μπορεί να έχει με μια μουσειακή και νεκρή παραδοσιολαγνεία.

Ευχόμαστε και προσευχόμαστε να σιγήσουν κάποτε οι κραυγές της μισαλλοδοξίας και οι ιαχές περί την εξουσία και να ακολουθήσουμε τη σταυραναστάσιμη πορεία του Κυρίου μας, που αρνούμενος κάθε κατά κόσμον εξουσία παραμένει η οδός, η αλήθεια και η ζωή!

Εκκλησιαστικές αντιδράσεις στην πρόκληση του εθνικισμού: Απολογητική ή ποιμαντική;

Έριδες με βάση το γένος υπήρχαν στην εκκλησία και πριν την εμφάνιση του νεώτερου εθνικισμού: ο ιδρυτής της Μονής του Μπάτσκοβο Γρηγόριος Πακουριανός (11ος αι.) όριζε να μη γίνονται δεκτοί Έλληνες μοναχοί, μήπως όντας άρπαγες οικειοποιηθούν τη μονή και τα σχετικά αξιώματα. Τέτοια φαινόμενα, προειδοποιούσε, είναι συχνά. Φωτογραφία: "Panorama Bachkovo Manastery" by Nenko Lazarov

Είναι κοινό μυστικό ότι, αν ο σκληρός πυρήνας της Χρυσής Αυγής διακρίνεται από νεοπαγανιστικές τάσεις, ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων που την έβγαλαν από το περιθώριο και την έβαλαν στη βουλή προέρχεται από το χώρο της Εκκλησίας. Πρόκειται για ανθρώπους που συμπορεύθηκαν για ένα διάστημα ταυτιζόμενοι με όλο το μισάνθρωπο ιδεολόγημα πλην του νεοπαγανισμού. Με αφορμή την άνοδο της ΧΑ μερικοί ιεράρχες έσπευσαν να καταδικάσουν τον εθνικισμό. Συχνά κεντρικό επιχείρημά τους ήταν ο νεοπαγανιστικός χαρακτήρας της Χρυσής Αυγής.

Προσωπικά είμαι επιφυλακτική με το επιχείρημα ότι η ΧΑ είναι νεοπαγανιστικό κόμμα, γιατί θεωρώ ότι έτσι στρέφουμε την προσοχή από όλα τα κραυγαλέα αντιχριστιανικά στοιχεία του κόμματος. Και κάτι περισσότερο: η επιμονή στα νεοπαγανιστικά στοιχεία δηλώνει μια έμμεση παραδοχή ότι ο ξενοφοβικός, εθνικιστικός λόγος καθαυτός δεν είναι αρκετός για να δείξει ότι η ΧΑ πρεσβεύει μια ιδεολογία ασύμβατη με τη χριστιανική πίστη. Το ξαναγράφω για να το συνειδητοποιήσουμε: μια οργάνωση χρησιμοποιεί απροκάλυπτα μισάνθρωπο λόγο, και εμείς ψάχνουμε αν φορούσαν τα στελέχη της ως πιτσιρικάδες μπλουζάκια με σατανιστικά σύμβολα, μπας και αποδείξουμε ότι δεν έχουν σχέση με μας.

Αυτές οι προσπάθειες να δείξουμε ότι η εκκλησία δεν έχει σχέση με τη ΧΑ, όσο καλοπροαίρετες και σημαντικές κι αν είναι, δεν έχουν τόσο ποιμαντικό, όσο απολογητικό χαρακτήρα. Δεν απευθύνονται δηλαδή στους πιστούς, αλλά στους «έξω». Τις σποραδικές δηλώσεις ιεραρχών κατά της ΧΑ τις αναπαράγουν θριαμβευτικά, λόγω της σπανιότητάς τους, κυρίως μη εκκλησιαστικά μέσα. Το πνεύμα τέτοιων ειδήσεων είναι «ακόμη και ιεράρχες καταδικάζουν τον εθνικισμό». Το ποίμνιο παίρνει το μήνυμα: μερικές τέτοιες δηλώσεις είναι αναγκαίο κακό, εφόσον ο πατριωτισμός υποτίθεται ότι βρίσκεται υπό διωγμόν και λίγη διπλωματία δεν βλάπτει. Αν ενοχληθήκαμε λίγο, δεν πειράζει, θα ανοίξουμε το ορθόδοξο site μας, τον ορθόδοξο ραδιοφωνικό σταθμό μας, θα διαβάσουμε κανένα ορθόδοξο περιοδικό και θα ξαναθυμηθούμε την εθνική μας υπερηφάνεια, τον κίνδυνο συρρίκνωσης του ελληνισμού, τον κίνδυνο αλλοίωσης της εθνικής σύνθεσης της χώρας μας, θα ξανακούσουμε ότι ο ελληνισμός και η ορθοδοξία βρίσκονται στο στόχαστρο, ίσως και καμμιά σχετική ραδιοαρβύλα, και θα ησυχάσουμε που βρήκαμε το χώρο μας όπως τον ξέραμε.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην πολιτική σκηνή, με τη ΧΑ να μένει ένα μικρό αλλά όχι αμελητέο κόμμα και τον εθνικιστικό λόγο να γίνεται όλο και πιο απροκάλυπτος σε "mainstream" κόμματα, αποτελούν μια πρόκληση για την εκκλησία. Δεν θέλω να αμφισβητήσω τη σημασία των δηλώσεων κληρικών και λαϊκών κατά της ΧΑ. Ωστόσο, είναι σχετικά εύκολο να καταδικάσεις το νεοπαγανισμό ή το ναζισμό της χιτλερικής Γερμανίας, χωρίς να θίξεις κανένα από τα κακώς κείμενα στην εκκλησία. Λίγο-πολύ όλοι οι άνθρωποι της εκκλησίας γιορτάζουν την 28η Οκτωβρίου, ακόμη και όσοι κατά βάθος χαίρονται που η Θεσσαλονίκη για πολλές δεκαετίες παρέμεινε αμιγώς χριστιανική πόλη χωρίς οι Έλληνες να λερώσουν τα χέρια τους. Τώρα που ο κυρίαρχος εθνικιστικός λόγος τείνει να αποβάλει τη ρητορική της λευκής φυλής και της σβάστικας, η εκκλησία έχει χρέος να κοιτάξει με περισσότερη σοβαρότητα το πρόβλημα του εθνικισμού γενικά και ειδικότερα στους κόλπους της. Είναι επείγουσα ανάγκη να τεθούν μερικά άβολα αλλά βασικά ερωτήματα, όπως π.χ. γιατί στους κόλπους της εκκλησίας είναι τόσο διαδεδομένη μια φοβική (και όχι μόνο ξενοφοβική) στάση, ή πώς φτάσαμε να θεωρούμε ότι πρέπει να εξηγήσουμε γιατί ο εθνικισμός είναι ασύμβατος με την πίστη μας. Έτσι θα μπορέσει η εκκλησία να αναπτύξει όχι μόνο μια απολογητική, αλλά, πιο σημαντικό, και μια ποιμαντική κατά του εθνικισμού.

Εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε!

«Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος· ὅτε τοῦ πυρός τὰς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε, καὶ συμφώνως δοξάζομεν τὸ Πανάγιον Πνεῦμα».



Με πυκνότατα νοήματα το Κοντάκιο της εορτής της Πεντηκοστής μάς ανάγει στο νόημα της γιορτής αλλά και στο νόημα του γεγονότος της Εκκλησίας.

Μια σειρά γλωσσικά παιχνίδια, όπως επαναλήψεις και αντιθέσεις, εικόνες, προσωποποιήσεις και παιχνίδια του ρυθμού, συναρθρώνουν αυτό το κορυφαίο δείγμα βυζαντινής ποίησης. Ο υμνογράφος ποιητής μάς φέρνει σε συνάντηση με το παρελθόν και το λειτουργικό παρόν, αλλά και την εικόνα της Βασιλείας, το εσχατολογικό παρόν και μέλλον.

Σε τρία μέρη, τρεις ποιητικές και μουσικές ενότητες, χωρίζεται το Κοντάκιο.

Το πρώτο από το δεύτερο μέρος διαχωρίζεται από την άνω τελεία, μια ορθή επιλογή στίξης που προτιμάται επί το πλείστον στις έντυπες εκδόσεις. Και οι δύο ημιπερίοδοι σημαδεύονται από τη λέξη ὅτε, που συνιστά επανάληψη και συνάμα ομοίαρκτη παρήχηση, ένα αγαπημένο σχήμα της βυζαντινής ποίησης σε σχέση με το λιγότερο συχνό ή ανολοκλήρωτο ομοιοτέλευτο. Δεν είναι η ρίμα το ειδοποιό γνώρισμα της βυζαντινής ποίησης, αντίθετα ο τρόπος της τέχνης της μοιάζει να προαναγγέλλει τη νεότερη ποιητική γλώσσα.

Το τρίτο μέρος χωρίζεται από το δεύτερο με ένα και, που ακολουθεί το κόμμα, καθώς αλλάζει και το υποκείμενο. Το τρίτο αυτό μέρος αποτελείται από μία κύρια πρόταση, που αφορά εμάς, στο εκάστοτε παρόν, την κοινότητα, δηλαδή την Εκκλησία που δοξάζει το Πνεύμα το Άγιο, σε αγαστή συμφωνία με όσα εκτέθηκαν προηγουμένως. Είναι μια πρόταση που έχει συμπερασματικό χαρακτήρα, είναι το μήνυμα, χαρακτηριστικό στοιχείο της τυπολογίας της βυζαντινής υμνογραφίας. Με βάση την εκάστοτε αφήγηση, ο πιστός, εν προκειμένω εμείς, η κοινότητα των πιστών είτε αιτούμεθα κάποιου αιτήματος (βοήθησον, σῶσον κ.τ.λ.) είτε υμνούμε και δοξάζουμε. Ο δοξαστικός χαρακτήρας της κατακλείδας τονίζει ακόμα περισσότερο τον πανηγυρικό χαρακτήρα της μεγάλης γιορτής.

Τα δύο πρώτα μέρη που εισάγονται με το ὅτε / ὅτε αποτελούνται από μία δευτερεύουσα και μία κύρια πρόταση το καθένα. Η δευτερεύουσα πρόταση προσδιορίζει και στις δύο περιπτώσεις τις χωροχρονικές συντεταγμένες, το εκάστοτε πλαίσιο, ενώ το κέντρο του νοηματικού βάρους πέφτει ασφαλώς στην κύρια πρόταση και τις δύο φορές. Και στις δύο δευτερεύουσες προτάσεις επαναλαμβάνεται ο τύπος τὰς γλώσσας, με διαφορετική κάθε φορά σημασία, μετεωριζόμενη από την αρχική αντονομασία από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο νόημα (από τη γλώσσα που κινείται σάρκινη μέσα στο στόμα μας, στο παραγόμενο προϊόν της δράσης της) σε μια ιδιότυπη κυριολεξία του σχήματος, που όμως συνιστά και πάλι σαφή μεταφορά, εφόσον ο λόγος δεν είναι για τη σάρκινη γλώσσα του σώματος αλλά για την πύρινη γλώσσα, τη δηλωτική της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος. Η πρώτη δευτερεύουσα πρόταση επικουρείται και από μια μετοχή αορίστου η οποία συνοδεύει το ρήμα της πρότασης ενισχύοντας την ενέργειά του με μια συνοδευτική νοηματική αλληλουχία, αλλά και συμβάλλοντας στη δημιουργία ρυθμού (καταβάς / συνέχεε). Η δεύτερη πρόταση ακολουθεί απολύτως το ρυθμό με το υπερβατό της σχήμα (τοῦ πυρός τὰς γλώσσας).

Και αν τα στοιχεία αυτά διαμορφώνουν έναν μετρικό, σχεδόν χορευτικό ρυθμό, ο ρυθμός εν ευρυτέρα εννοία ενισχύεται από μια σειρά ευθείες ή συγκεκαλυμμένες αντιθέσεις:

[1] ὅτε / ὅτε. Οι εισαγωγικοί χρονικοί σύνδεσμοι είναι όχι μόνο ομόηχοι αλλά και ταυτόσημοι, εντούτοις μετέχουν πλήρως στο παιχνίδι μιας όχι προφανούς αντίθεσης, που απαιτεί την ενέργεια του ακροατή για να την ξεκλειδώσει, καθιστώντας το ποιητικό παιχνίδι ενδιαφέρον. Και τα δύο ὅτε συνοδεύονται από ρήματα αορίστου χρόνου, αναφέρονται δηλαδή σε γεγονότα ιστορικά, γεγονότα του παρελθόντος.

Η πρώτη περίπτωση αναφέρεται σε γεγονότα που διαδραματίστηκαν σε απροσδιόριστους χρόνους και καιρούς αρχέγονους, προϊστορικούς, που περιγράφονται στην Παλαιά Διαθήκη, ενώ η δεύτερη περίπτωση σε ένα εγγύτερο παρελθόν, το οποίο εύκολα και με σαφήνεια ανακαλεί η συλλογική ιστορική μνήμη, τοποθετείται σαφώς στο χρόνο και έχει καταστατική σημασία για την ίδρυση της Εκκλησίας.

Εδώ προϋποτίθεται ένας ενήμερος, επαρκής θα λέγαμε, ακροατής, που θα ξεκλειδώσει την ελλειπτικότητα του νοήματος και θα ταυτίσει τη μεν πρώτη περίπτωση με τον πύργο της Βαβέλ, τη δε δεύτερη με τα γεγονότα της Πεντηκοστής. Τα γεγονότα όμως της Πεντηκοστής, πέρα από την ιστορική τους σημασία, δεν είναι ακραιφνώς ιστορικά, παρελθοντικά. Η αναφορά είναι στη γιορτή της ημέρας. Συνεπώς, τα γεγονότα ξεδιπλώνονται παροντικά στον λειτουργικό χρόνο, όπως επίσης είναι συνάμα και αποκαλυπτικά των έσχατων καιρών.

Στην πραγματικότητα η ταυτοσημία των λέξεων καλύπτει και αποκαλύπτει σε ένα ποιητικό παιχνίδι τη διάσταση, ή μάλλον αντίθεση, από το χθες στο σήμερα. Κατά βάση το χθες ξεπερνιέται στο πλαίσιο της Πεντηκοστής, ένα γεγονός που συγκεφαλαιώνει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

[2] Η χρονική αντίθεση υπογραμμίζεται παράλληλα από την ουσιώδη νοηματική αντίθεση των δύο καταστάσεων. Στην πρώτη περίπτωση κατεβαίνει ο Ύψιστος, σε μια δυναμική πορεία, που τονίζεται από άλλη μια δευτερεύουσα αντίθεση [καταβάς / Ὕψιστος] [3], και συγχέει τις γλώσσες, και χωρίζει (διαμερίζει) τα έθνη. Τα έθνη γίνονται μέρος, ενώ η σύγχυση των γλωσσών σημαδεύει την απώλεια του καθόλου, της καθολικότητας και του νοήματος της ζωής. Αντίθετα, στην δεύτερη περίπτωση, την ημέρα της Πεντηκοστής διανέμει (μοιράζει σε μια διαίρεση που γίνεται πολλαπλασιασμός, πλούτος, πληρότητα) τις γλώσσες του πυρός για να καλέσει τους πάντες σε ενότητα. Οι γλώσσες του πυρός είναι μια αντονομασία και συνάμα μετωνυμία και συνεκδοχή του Αγίου Πνεύματος, μια αλληγορία και συνάμα κυριολεξία από την έποψη της οπτικής αποκάλυψης και αποτύπωσης του γεγονότος. Η χρήση όμως του πληθυντικού αριθμού δεν είναι τυχαία. [4] Γιατί υπηρετεί ξανά την ποιητική των αντιθέσεων. Τα πολλά εδώ, και ξανά ένα παιχνίδι συνειρμών μεταξύ γλωσσών και γλωσσών, καλούν σε ενότητα. Η αρχέγονη πορεία προς τον κατακερματισμό και τη διάσταση, λόγω της έπαρσης του ανθρώπου να θελήσει να φτάσει τον Θεό κατασκευάζοντας τον πύργο της Βαβέλ, ανακόπτεται και αναστρέφεται. Τα διεστώτα καλούνται και πραγματώνουν την ενότητα, και η εν Αγίω Πνεύματι ενότητα γύρω από το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, είναι ταυτόσημη με την καθολικότητα του νοήματος, με την πληρότητα της αλήθειας, με την πραγμάτωση της ανάστασης.

Η ανάλυση του Κοντακίου της Πεντηκοστής θα είχε να δώσει πολλές ακόμα εκπλήξεις και χαρές σε κάθε εξερευνητή των δρόμων της ποίησης.

Θα αφήσουμε όμως την ανάλυση, για μια συνολική ανασύνθεση του νοήματος, κάνοντας χώρο στη θεολογία.

Η γεμάτη έπαρση αστοχία του ανθρώπου να φτάσει τον Θεό, μια λυσσώδης έριδα περί την ιεραρχία και την εξουσία είναι αυτή που οδηγεί σε κατακερματισμό την ενότητα του ανθρώπινου γένους. Είναι άλλη μια εικόνα της πτώσης και των συνεπειών της. Η δυσοίωνη αυτή προοπτική ανακόπτεται και αναστρέφεται από την ενσάρκωση του Θεανθρώπου, το έργο του οποίου ολοκληρώνεται με την Ανάσταση και φωτίζεται, πραγματώνεται στην ιστορία με την Πεντηκοστή.

Η τελευταία αρχιερατική προσευχή του Ιησού ήταν για τους μαθητές, «ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡμεῖς» (Ιω 17: 11), προσευχή ώστε η ενότητα των μαθητών να απεικονίζει την ενότητα της αγιοτριαδικής κοινωνίας.

Η προσευχή αυτή πραγματώνεται την ημέρα της Πεντηκοστής. Με το φαινόμενο της γλωσσολαλίας αντιστρέφεται η σύγχυση των γλωσσών. Λαοί από διάφορες γλώσσες κατανοούν το νόημα του κηρύγματος του ακρογωνιαίου των αποστόλων, του αποστόλου Πέτρου, και βαπτίζονται εισερχόμενοι στο νέο λαό του Θεού, την Εκκλησία. Ο λαός αυτός δεν είναι λαός καταγωγής αλλά είναι λαός με βάση τον αυτοπροσδιορισμό του, με βάση την ανταπόκριση στο πανανθρώπινο κάλεσμα του Αναστάντος.

Η Εκκλησία εικονίζει τα έσχατα, έναν κόσμο όπου κάθε ρατσιστικός διαχωρισμός εκλείπει. Εκεί οι άνθρωποι χαίρονται κάτι παραπάνω από την πολυπόθητη ισότητα: την ενότητα όλων στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Η Πεντηκοστή είναι η ολοκλήρωση του έργου της θείας Οικονομίας. Όλοι οι άνθρωποι είναι κλητοί στον οίκο του Πατρός. Ξένοι προς κάθε σύγχυση γλωσσών και εθνών, ο νέος Ισραήλ, το γένος των χριστιανών είναι τέκνα ελευθερίας και αγάπης. Όλοι είμαστε ένα, όπως ευχήθηκε ο Χριστός: «ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί» (Ιω 17:21).

Ο καιρός της Εκκλησίας, που εισάγεται με την Πεντηκοστή, είναι ο καιρός της υπέρβασης όλων των διαχωρισμών.

“Krishti u Νgjall”

 

Τα Εγκαίνια του Καθεδρικού Ορθόδοξου Ναού των Τιράνων

Όλα τα τελευταία χρόνια είχα στην επιφάνεια εργασίας του προσωπικού μου υπολογιστή αυτή τη φωτογραφία. Είναι σε φάση κατασκευής, στα μπετά: ο τρούλος του καθεδρικού ναού της Ορθόδοξης Εκκλησίας των Τιράνων, τόσο μεγάλος αλλά και τόσο ανάλαφρος καθώς καταυγάζεται από το φώς των τοξοτών παραθύρων στη βάση του.

Την είχα τραβήξει το 2009, σε επίσκεψη-προσκύνημα στην Εκκλησία της Αλβανίας που είχε διοργανώσει η Διαβαλκανική Ομοσπονδία Ορθοδόξων Νεολαιών. Η επίσκεψη αυτή μου άφησε πολύ έντονες εντυπώσεις, για την ακρίβεια χάραξε σημάδια στη σκέψη μου. Κάποιες από αυτές τις εντυπώσεις σε μια γραφή κατάλληλη για ένα πλατύ και όχι ειδικά θεολογικά προβληματισμένο κοινό είχα καταγράψει παλιότερα.

Μια διαρκής υπόμνηση, για την ανάγκη να ολοκληρωθεί ο ναός αυτός, ο οποίος με την περίβλεπτη θέση του στο κέντρο της πόλης των Τιράνων, αλλά και με τον αρχιτεκτονικό του σχεδιασμό, δίνει το χαρακτηριστικό του στίγμα στη χωροταξία της πόλης και καθίσταται σημείο αναφοράς ενός πολιτισμού.

Την προηγούμενη Κυριακή, των 318 Πατέρων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, 1η Ιουνίου 2014, σε κλίμα κατάνυξης, συγκίνησης και διεθνούς συμμετοχής όλων των αδελφών Ορθοδόξων Εκκλησιών εορτάστηκαν τα εγκαίνια του ναού της Αναστάσεως του Χριστού, καθεδρικού ναού της Ορθόδοξης Εκκλησίας στα Τίρανα.


Έχουμε μεγάλη χαρά. Η ώρα των εγκαινίων είναι μια σημαδιακή στιγμή στην αναστάσιμη πορεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας. Μιας εκκλησίας που συνιστά το κατεξοχήν παράδειγμα ενότητας, καταλλαγής και αγαπητικής συνύπαρξης στην κατεύθυνση υπέρβασης κάθε εθνικού και κοινωνικού διαχωρισμού.

«Ἵνα πάντες ἓν ὦσιν»...

Με τη δέουσα λαμπρότητα τιμήθηκε η γιορτή. Στον λόγο του ο μακαριότατος αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος τόνισε μεταξύ άλλων τα εξής:


"[...] Ἡ παρουσία σας ἐδῶ κατά τή σημερινή Κυριακή, πού συμπίπτει μέ τή μνήμη τῶν Ἁγίων 318 Πατέρων τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τονίζει μέ ἰδιαίτερη ἔμφαση τήν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας, τήν ἀλήθεια ὅτι “εἴτε πάσχει ἕν μέλος, συμπάσχει πάντα τά μέλη, εἴτε δοξάζηται ἕν μέλος συγχαίρει πάντα τά μέλη” (Α΄ Κορ. 12:26-27)· καί ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι ἕνα σῶμα, “τό σῶμα αὐτοό (τοῦ Χριστοῦ), τό πλήρωμα τοῦ τά πάντα ἐν πᾶσι πληρουμένου” (Ἐφεσ. 1:23). Τό σημερινό, λοιπόν, γεγονός δέν ἀποτελεῖ μόνο μεγάλη τιμή γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας, ἀλλά συγχρόνως καί μιά εὐρύτερη μαρτυρία τῆς “ἀπό περάτων ἕως περάτων” τῆς Οἰκουμένης Ὀρθοδοξίας.

Ἡ παροῦσα ἡμέρα ἐπισφραγίζει μιά ἱστορική περίοδο Πάθους, Ταφῆς καί Ἀναστάσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας. Δέν πρόκειται νά ἀναφερθῶ τώρα στίς συνθῆκες, τά ἀδιέξοδα, τίς παρανοήσεις, τίς συκοφαντίες, τίς ἀντικειμενικές δυσκολίες, τίς σκληρές δοκιμασίες ἤ στά ἐπιτεύγματα κατά τή μακρά 23χρονη περίοδο. Εἶναι πλέον ἀναμφισβήτητο ὅτι, σέ μιά ἐποχή ἀβεβαιότητος καί ἀναταραχῶν, ἡ Ὀρθόδοξος Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας, μέ τήν παρουσία της καί τίς πολύπλευρες κοινωνικές πρωτοβουλίες της, τόνωσε τήν πίστη, τήν ἀγάπη καί τήν ἐλπίδα τοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ καί, γενικώτερα, τῆς Ἀλβανικῆς κοινωνίας. Μέ τή δράση της, συνέβαλε οὐσιαστικά, σέ μιά κρίσιμη ἱστορική περίοδο, στήν εὐρύτερη ἀνοικοδόμηση, στήν πνευματική καί κοινωνική ἀνάπτυξη τῆς Ἀλβανίας. [...]


Ἄς δεηθοῦμε, ὁ Καθεδρικός αὐτός ναός νά καταστεῖ σύμβολο μιᾶς Ὀρθοδοξίας ἀνοικτῆς στόν σύγχρονο κόσμο· χῶρος, ὅπου θά βιώνεται καί θά κηρύσσεται τό μυστήριο τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ, ἡ ἐν Χριστῶ θεία οἰκονομία διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· ἀληθινό φυτώριο πνευματικῆς καλλιεργείας πιστῶν μέ ἀναστάσιμη συνείδηση πού ἀγκαλιάζει ὅλη τήν Οἰκουμένη· καί ἀκτινοβολεῖ τήν ἀλήθεια, τή δύναμη καί τό κάλλος τῆς Ὀρθοδοξίας [...]".

Ενώ ο παναγιότατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος είπε μεταξύ άλλων :

"[...] Ἰδιαιτέρως, ὅμως, ὀφείλομεν ὡς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης καὶ ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ διαλόγου, τῆςεἰρήνηςκαὶ τῆς εὐδοκίας, νὰ μνημονεύσωμεν ὡς ἓν τῶν μεγάλων ἐπιτευγμάτων Σας, Μακαριώτατε,τὴνκαλλιέργειαν κλίματος συνδιαλλαγῆς, συνεργασίας καὶ ἁρμονικῆς συμβιώσεως μεταξὺ ὅλων τῶν μερίδων τοῦ Ἀλβανικοῦ λαοῦ, ὥστε ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας, ὡς ὤφειλε, νὰ εἶναι ὁ ἑνωτικὸς σύνδεσμοςκαὶδυναμικὸν στοιχεῖον προόδου τῆς Χώρας. Τὸ κλῖμα τοῦτο συνδιαλλαγῆς, συνεργασίαςκαὶδιαλόγου ἐκαλλιεργήσατε ἀπ᾿ ἀρχῆς, οὐχὶ ἄνευ κόπων λόγῳ ἐρριζωμένων προκαταλήψεων καὶ ἀντιθέσεων, καὶ ἐπετύχετε τὴν ἐπανένωσιν διεστώτων καὶτὴν ἐν ἁρμονίᾳ συνεργασίαν μετὰ πάντων, ἐπὶ τῷ εὐρυτέρῳ κοινῷ ἀγαθῷ.

Σήμερον, λοιπόν, ἑορτὴν τῶν Τριακοσίων Δέκα καὶ Ὀκτὼ Πατέρων, τῶν κηρυξάντων τὴν ἀλήθειαν τῆς Ὀρθοδοξίας εἰς τὴν Πρώτην Οἰκουμενικὴν Σύνοδον ἐν Νικαίᾳ τῆς Βιθυνίας, καὶ ἀπ᾿ αὐτῆς πρὸς τὴν οἰκουμένην πᾶσαν, καὶ συγχρόνως μνήμην τοῦ ἁγίου μάρτυρος Ἰουστίνου τοῦ Φιλοσόφου, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας ἔχει τὴν ἰδικήν της ἡμέραν Κυρίου: τὴν ἡμέραν τῆς Ἀναστάσεως αὐτῆς, σφραγιζομένην διὰ τῶν Ἐγκαινίων τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως. Ὅπως ὁ Κύριος ἐξῆλθε νικητὴς ἐκ τοῦ τάφου καὶ ἐσκόρπισεν εἰς τὴν οἰκουμένην τὰς ἀκτῖνας τοῦ φωτὸς τῆς Ἀναστάσεώς Του, οὕτω καὶ ἡ Ἐκκλησία αὕτη ἐξῆλθε νικήτρια ἐκ τῆς μακρᾶς περιόδου τῆς δοκιμασίας καὶ τοῦ πειρασμοῦ, καθ᾿ ἣν εὑρίσκετο κεκλεισμένη ὡσεί «εἰς τάφον».

Καὶ νῦν, διὰ τοῦ περικαλλοῦς τούτου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως καὶ δι᾿ ὅλων τῶν ἀνεγερθέντων ἢ ἐκ βάθρων ἀνακαινισθέντων Ἱερῶν Ναῶν της, ἀλλ᾿ ἰδιαιτέρως διὰ τῶν ἐμψύχων ναῶν τῶν πιστῶν της, σκορπίζει τὸ φῶς τῆς νίκης κατὰ τοῦ σκότους καὶ τοῦ θανάτου, ὁ δὲ Καθεδρικὸς οὗτος Ναὸς θὰ μαρτυρῇ ἐσαεὶ ὅτι «πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς» (Ματθ. ις΄, 18-19).

«Πάντων τῶν Ἁγίων μνημονεύσαντες», ἐν τῇ τελέσει τῆς ἀναιμάκτου Θείας Λατρείας καὶ ἐν τῇ «κλάσει τοῦ Ἄρτου», καὶ μάλιστα τῶν ἀπ᾿ ἀρχῆς καὶ μέχρις τῶν ἐσχάτων Ἁγίων προστατῶν καὶ μαρτύρων τῆς τοπικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας, ἀπὸ τῶν Ἱερομαρτύρων Ἐλευθερίου καὶ Βλασίου τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων, τοῦ ἐν Δυρραχίῳ Ἁγίου Ἀστείου, τοῦ Ἁγίου Βασιλέως Ἰωάννου Βλαδιμήρου, τοῦ νεομάρτυρος Ἁγίου Νικοδήμου ἐξ Ἐλμπασάν, μέχρι καὶ τοῦ μεγάλου ἰσαποστόλου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας Χριστῷ τῷ Θεῷ παρατιθέμεθα. Αὐτῶν τὰς πρεσβείας καὶ τὴν βοήθειαν ἐπικαλούμεθα πρὸς στερέωσιν τοῦ Ἱεροῦ τούτου Ναοῦ καὶ τῆς ἁγίας Ὀρθοδόξου ἐν Ἀλβανίᾳ Ἐκκλησίας εἰς αἰῶνας αἰώνων [...].



Τις ομιλίες καθώς και φωτογραφίες από τα εγκαίνια μπορεί κανείς να δει εδώ. 
Πληροφορίες για τον ναό εδώ. Εκτός από την πρώτη, οι άλλες φωτογραφίες είναι από το επίσημο ιστολόγιο της Εκκλησίας της Αλβανίας.